2014/6798 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen “Türkiye Ulusal Deniz Araştırma Stratejisi (TUDAS) Belgesi” (02.10.2014 tarihli ve 29137 sayılı Resmi Gazete) eylem planının önceliklerinden bir tanesi, deniz bilimlerinde araştırmacı insan gücü kapasitesinin güçlendirilmesi ve istihdamı, bu çerçevede “deniz hukuku” alanında araştırmacı insan gücü yetiştirme programları uygulanması şeklinde belirlenmiştir. Türkiye’de Deniz hukuku alanında akademik çalışma yapan personel yetersizliği ve var olanlar arasındaki koordinasyon eksikliği Türkiye’nin deniz hukuku alanında politika üretmesine ve var olan politikalarının savunulmasını güçleştirmektedir.
Bu doğrultuda, TC Dışişleri Bakanlığı, Ankara Üniversitesi Rektörlüğü’ne göndermiş olduğu resmi bir yazıyla, ülkemizin dış politika hedefleri arasında uluslararası denizcilik alanında önde gelen ülkeler arasında yer almanın bulunduğunu, ancak deniz hukuku alanındaki akademik çalışmaların istenilen düzeyde olmadığını ve bu alanda önemli bir açığın mevcut olduğunu ifade etmiştir. Anılan yazıda, akademik çalışmalar yapacak, deniz hukuku alanında akademisyenlerin yetişmesini sağlayacak faal bir uygulama ve araştırma merkezinin köklü bir geçmişe sahip Ankara Üniversitesi bünyesinde kurulmasının ülkemizin denizcilik alanındaki hedeflerine ulaşmasına katkı sağlayacağı ve uluslararası hukuktaki konumunu yükselteceği vurgulanmıştır.
Türkiye’nin denizlere olan açılımına ve artan uluslararası deniz hukuku problemlerine paralel olarak, deniz hukuku ve siyaseti alanlarında yapılacak çalışmalara duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Bu ihtiyaca cevap verecek öğretim üyelerinin sayıca sınırlı olması, bunların Türkiye çapında kurulacak bir çatı altında ve birbirleriyle işbirliği içinde akademik çalışma yürütmesini gerekli kılmaktadır.
Bu gerekçelerle, Ankara Üniversitesi bünyesinde, Türkiye’deki deniz hukuku ve siyasetiyle meşgul tüm akademisyenleri ve diğer ilgilileri bir araya getirmek üzere Deniz Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi (DEHUKAM) kurulmuştur. Merkezin işleyişine dair Yönetmelik, 7 Ocak 2015 tarihli ve 29229 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Merkezin amacı; deniz hukuku ve siyaseti alanlarında bilimsel araştırmalar yapmak, bu alanlarda uzman personel yetiştirilmesini sağlamak, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerle işbirliğine gitmek suretiyle Türk deniz hukukunun ve siyasetinin gelişmesine katkıda bulunmaktır.
DEHUKAM’ın bünyesinde düzenlenecek bilimsel etkinlikler, kurulacak uzmanlık kütüphanesi ve yurtdışındaki kuruluşlarla yapılacak ortaklaşa çalışmalar, deniz hukuku ve siyaseti alanlarında farkındalık yaratacak ve bilimsel çalışmaları teşvik edecektir. Bunun yanı sıra DEHUKAM’ın ilgililere sunmayı planladığı imkânlar, akademisyenleri deniz hukuku ve siyaseti alanlarında çalışmaya yöneltecek ve yapacakları çalışmalara fayda sağlayacaktır.
Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olması, deniz hukukunu ve deniz siyasetini Türkiye bakımından önemli bir hale getirmektedir. Türkiye’nin uzun yıllardan beri yaşadığı önemli deniz hukuku problemlerinin başında Ege Denizi ile Doğu Akdeniz’deki deniz egemenlik ve yetki alanları sorunu gelmektedir. Bunlara ilave olarak Türk Boğazları’nın önemli bir uluslararası geçiş yolu olması, uluslararası ticarete konu malların yüzde doksanının deniz yoluyla taşınması, sonsuz ihtiyacı karşılayacak olan karasal kaynakların tükenmesiyle birlikte deniz ve bilhassa okyanus kaynaklarına duyulan gereksinimin artması da deniz hukuku ve siyasetine duyulan daimi ihtiyacı desteklemektedir. DEHUKAM, Türkiye’nin arzuladığı deniz hukuku kurallarına ulaşılabilmesi için alınacak siyasi kararların oluşumunda etkin rol almayı hedeflemektedir.
DEHUKAM’ın sağlayacağı diğer bir fayda, Türk dış politikasını yönlendirecek seviyede uzman yetiştirerek, bu kişilerin uluslararası toplantılara Türkiye adına etkin katılımını sağlamaktır. Özellikle Türkiye’nin aktif rol sahibi olduğu deniz hukuku uyuşmazlıkları, uluslararası alanda uzman kişilerin katılımıyla yapılan bilimsel toplantılarda ele alınmaktadır. Bu toplantılarda Türk deniz siyasetine uygun olarak dış politikasının savunulması, hem deniz hukuku hem de deniz siyaseti alanlarında teknik bilgi ihtiyacını da doğurmaktadır. Ayrıca denizcilik alanında uluslararası anlaşmaların hazırlanması aşamasında ülkemiz görüşünün oluşturulmasında ya da imzalanmış antlaşmalara taraf olunmasının Türkiye’nin menfaatlerine uygunluğu hakkında hem deniz hukuku, hem de deniz siyaseti alanlarında uzman kişilerin görüşüne ihtiyaç vardır. Dolayısıyla DEHUKAM sayesinde yetiştirilecek uzman kişiler, Türk deniz hukuku ve siyaseti ile Türk dış politikasının gelişimine fayda sağlayacakları düşünülmektedir.
DEHUKAM, başta Almanya Max Planck Enstitüsü, Hollanda Deniz Hukuku Enstitüsü, İzlanda Deniz Hukuku Enstitüsü, Kore Denizcilik Enstitüsü, Singapur Ulusal Üniversitesi Uluslararası Hukuk Merkezi ve Virginia Üniversitesi Deniz Hukuku Araştırma Merkezi olmak üzere deniz hukuku ile alakalı faaliyet gösteren uluslararası akademik kuruluşlar ile işbirliği içine girerek bu alandaki ilgililere yol göstermeyi planlamaktadır.
Bu bağlamda, DEHUKAM ile 20 yıllık geçmişi bulunan Rodos Deniz Hukuku ve Siyaseti Akademisi arasında işbirliğine yönelik görüşmeler gerçekleştirilmiş; görüşmeler neticesinde, Rodos Akademisi ile Ankara Üniversitesi arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. Bu işbirliği kapsamında, Rodos Akademisi’ne her sene Temmuz ayında açılan üç haftalık akademik dönem için Türkiye’den öğrenci kabul edilmekte, ayrıca DEHUKAM, ders vermek üzere ihtiyaç duyulan öğretim elemanlarını Rodos Akademisi’nde görevlendirmektedir. Benzeri işbirliği protokolleri Türkiye’de denizcilik alanında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarıyla da imzalanmaktadır.
DEHUKAM, deniz hukuku ve siyaseti kitaplığı oluşturma çalışmalarına başlamıştır. Bu kapsamda, literatür taraması yapılmakta, eserler tespit olunmakta ve eserlerin kitaplığa kazandırılmasına yönelik işlemler yürütülmektedir.
Son olarak, deniz hukuku ve siyaseti alanlarında yapılacak ulusal veya uluslararası bilimsel etkinlikler ve uzman eğitmenlerin katılımıyla oluşturulacak eğitim programlarının, hukuk, siyaseti bilimi, uluslararası ilişkiler ve ilgili diğer bölümlerin mezunlarına yarar sağlayacağı düşünülmektedir.
DEHUKAM, Ankara Üniversitesi’nde oluşturulmuş uygulama ve araştırma merkezi olmasına rağmen, deniz hukukuna ve siyasetine ilgi duyan tüm ilgilileri ulusal ortak bir araştırma altyapı çatısı altında bir araya getirebileceği inancını taşımaktadır.
