Büyükçekmece Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü

Güzelliğine mimarının bile şaşırıp hayran olduğu külliyenin en gözde eseri ve ilçenin sembolü olan Büyükçekmece Köprüsü, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Sultan Süleyman Zigetvar Seferi’ne gitmeden önce Sinan’a köprüyü yapması için emir vermiş ve köprünün inşaatına 1566 yılında başlanmıştır. Sinan’ın Tezkiretü’l – Bünyan ve Tezkiretü’l – Ebniye adlı eserde verdiği bilgiye göre Kanuni Sultan Süleyman bir seher vakti şehrin çevresindeki kırları gezmeye çıkar.

Büyükçekmece’ye gelince insanların çok zor koşullarda diğer tarafa geçtiklerini görür ve hemen Sinan’a bir köprü yapmasını emreder. Daha önce bir köprü yapılmıştır ancak dayanaklı inşa edilmediği için yıkılmıştır. Sinan bir inceleme yapar ve padişaha şu bilgiyi verir: “Padişahım, bunun binasının dayanıksız olup yıkılmasının nedeni şudur: Hazineden para sarfında gerekeni bütünüyle yapmamışlar, köprüyü denizden uzaklaştırıp kıyıya yakın, bataklık bir alana düşürmüşler. Bundan dolayı temeli devrilmiş, yıkılıp harap olmuş. Kısacası, deniz tarafı hem sığ hem de sağlam yer olduğundan köprünün deniz tarafında yapılması daha uygundur” der ve yapmayı tasarladığı köprünün resmini çizip padişaha sunar.

Yıkılmış köprünün inşaat hatalarını görüp aynı hataları tekrar etmeden kendi köprüsünün inşaatına başlayan Koca Sinan köprü inşaatı ile ilgili tüm detayları ve uyguladığı teknikleri tezkirelerde şöyle anlatır:

Saadetli Padişah son derece hoşnut oldu ve onun kutlu emirleriyle, yüzlerce dülger ve taşçılarla işe sarılıp her ayağa birer kalyon benzeri sandıkçalar çakıldı; Süleyman devleri, deniz suyunu tulumba ve tulumbalarla çekip boşalttılar. Güzel, sağlam sütunlardan iki üç adam boyu kazıklar, şahmerdanla temellere çakıldı; onun üstüne döşenen arşın taşları, sağlam demir kenetlerle kenetlenip aralarına kurşun akıtılarak tek parça haline getirildi. Gök yapılı o köprü zamanın şaşkınlık verici işlerinden biri oldu. Cihan Hükümdarı bu zavallıya aferin deyip mutlulukla Sigetvar’a doğru yola çıktı.

Doğu ve batının fatihi Cihan Padişahı Sultan Süleyman dönüşte köprüden geçme ümidi ve sevinciyle yeni fetihler ve zaferler için sefere çıkar Zeki Sönmez’in Mimar Sinan ile ilgili tarihi Yazmalar-Belgeler adlı kitabında verdiği bilgiye göre, “Osmanlı şehir teşkilatı içinde Şehremenliği’ne bağlı olan Hassa Mimarlar Ocağı’na Divan’dan doğal olarak çeşitli “Buyruklar” yazılırdı. Bu buyruklar arasında Sinan’ın baş mimarlık dönemine rastlayanların önemli bir bölümü A. Refik Altınay tarafından yayınlanmıştır. “Yayınlanan buyruklardan bir tanesi Büyükçekmece Köprüsü ile ilgilidir. Köprünün inşaatında çalıştırılmak üzere Edirne’den taşçı ustası istenir:

Edirne Kadısı’na hüküm ki: Halen Büyükçekmece yakınında inşa edilecek olan köprü için taşçı ustasına ihtiyaç bulunmaktadır. Buyurdum ki; yüce hükmüm ulaştığında, kaza sınırları içinde bulunan taşçı ustalarından işe yarar olanları yazarak ve birbirine kefilleyerek gönderesin ki Nevruz’ a kadar gelip hizmete başlayalar. Bu konu önemlidir ve ona göre hareket edilip, işe yarar ustalardan gönder. Ayrıca gönderdiklerinin bir listesini hazırlayıp, ulaştırasın ki, geldiklerinde bu listeye göre yoklamaları yapılsın. (M. 1565) Buyruktan da anlaşılacağı gibi, Büyükçekmece Köprüsü’ne Sultan Süleyman oldukça önem vermiş ve Nevruz’a kadar taş ustalarının işe başlamalarını emretmiştir. Köprünün bitim tarihi için de bir süre verilmiş olabilir. Ancak Kanuni Sultan Süleyman Zigatvar Seferi’nde hayatını kaybedeceği için buyruklar yazdırıp köprünün hemen bitirilmesini istediği halde köprünün bittiğini göremeden ölmüştür.

Kanuni Sultan Süleyman’ın köprü yapım emrini vermesinden on iki yıl önce, Büyükçekmece’de şaheserler görmek isteyen biri daha vardır. Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanat yıllarına denk gelen 1554-1562 yılları arasında Avusturya Sefiri olarak İstanbul’a gelen Busbecq, Osmanlı İmparatorluğu’nda gördüklerini ve yaşadıklarını dört uzun mektup şeklinde kaleme almıştır. Bu mektuplar Türkiye’yi Böyle Gördüm isimli kitapta toplanmıştır. Mektupları üniversiteden arkadaşı Nicholas Michault’ya yazan Busbecq bu mektuplarda Büyükçekmece ve Küçükçekmece’yi şöyle över: “Silivri’den ayrılıp İstanbul’a yaklaşırken, denizin karaya doğru uzayan iki girintisi üzerindeki köprülerden geçtik. Bu yerlerin güzelliğini sanırım bir başka diyarda bulamayız. Ancak insan eli de tabiata yardım etseydi çok daha şahane manzaralara şahit olacaktık”. Busbecq’in Büyükçekmece’de üstünden geçtiği köprü büyük olasılıkla Sinan’ın bize tüm detaylarıyla anlattığı yanlış inşa edilip yıkılmış olan köprüdür. Busbecq’in bu köprüyü beğenmediği bellidir ve bu nedenle doğasına hayran olduğu bu yerlerde çok daha güzel yapıtlar görmek istediğini belirtmiştir. Busbecq’in bu isteğini yerine getirecek mimar ise hiç kuşkusuz Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi’ni meydana getiren Koca Sinan olacaktır. Güzelliği ile Busbecq’i büyüleyen Büyükçekmece’ye bir mimari dehanın eli değecek ve birbirinden güzel mimari yapılarıyla Büyükçekmece Menzil Külliyesi Sinan’ın elinde şekillenip günümüze kadar gelecektir.